Cửa ngăn nước lũ hoạt động có hiệu quả không ?

Một số nguyên nhân dẫn tới vấn đề ngập nghiêm trọng ở HCM

Thành phố Hồ Chí Minh là đô thị lớn nhất và là trọng tâm kinh tế của cả nước với sự đóng góp 20% vào GDP quốc gia và 30% vào tổng giá trị xuất khẩu. mặc dầu chiếm vai trò quan trọng chiến lược ở nền kinh tế nước nhà, nhưng lại nằm trên một nền đất thấp và hay bị ngập vì mưa to, nước lũ thượng nguồn hay triều cường. Dựa theo trung tâm chống ngập của thành phố, 60% không gian toàn thành phố có cao độ thấp hơn 2 m so với trước những năm 90, thành Hồ Chí Minh đã có dấu hiệu bị lún do đô thị hóa. Hơn nữa, tốc độ lún gần 15 mm/năm, hiện tại tại nhiều điểm ở thành phố sẽ có nguy cơ ngập nước ngày một nghiêm trọng hơn. Cả thành phố hiện nay có tổng cộng 322 xã phường đã ghi nhận bị ngập lụt thường xuyên. trong tương lai, sự cố ngập úng của thành phố có thể còn trầm trọng hơn khi hệ quả của biến đổi khí hậu tác động vào thành phố này. Một báo cáo khác của các nhà nghiên cứu trên thế giới (Dasgupta et al 2009) đã đưa TP HCM vào danh sách 25 thành phố có nguy cơ gặp ảnh hưởng trực tiếp từ biến đổi khí hậu.

Căn nguyên gây ngập lụt, thủy triều ngập càng ngày càng cao một phần là do biến đổi khí hậu, và nền đất toàn thành phố lún bình quân theo năm, và đô thị hóa lấn kênh rạch làm mất các dòng chảy…

Thành phố Hồ Chí Minh đã triển khai nhiều phương án thoát nước với tổng trị giá hơn 1 tỷ USD từ nguồn vốn ODA, chưa kể đến đại kế hoạch trị giá 12 ngàn tỷ đồng do bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn đầu tư.

Tuy nhiên nguyên nhân chính quan trọng nhất là lỗi chủ quan ở việc lập dự án, với trình độ chưa đủ tầm hoặc chỉ chạy theo khai thác nguồn vốn…

Hệ lụy là đã đầu tư hàng nghìn tỷ đồng cho các công tác chống ngập ở Tp.HCM nhưng xem ra không hiệu quả.

Các chuyên gia chống ngập lụt thành phố Hồ Chí Minh ở thời gian vừa qua đã tìm kiếm các giải pháp muộn màng, chắp vá, thiếu chặt chẽ đồng bộ giữa những kế hoạch quy hoạch lại với nhau.

Trình độ, nhận thức, tầm nhìn dài hạn trong quy hoạch và xây dựng vẫn không đủ đáp ứng mục đích thực tiễn đã dẫn đến vấn đề ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường do ngập trên địa bàn thành phố càng ngày càng trầm trọng hơn.

Nhiều công trình cống thoát nước mưa, chống nước ngập dọc theo đường thành phố mới xây dựng đã trở thành bể chứa nước với mực nước ngập cao nhất là 60cm, khả năng thoát nước khi trời mưa to không đạt hiệu quả.

Nhiều công trình cống có diện tích không phù hợp để đáp ứng khả năng thoát nước, gây ra ngập lụt bởi các trận mưa lớn và rút chậm trong thời gian dài.

Công trình ngăn chặn triều cường để thoát nước mưa xuống kênh rạch vẫn còn yếu kém. 

Cộng với việc gia tăng diện tích bề mặt bị bê-tông hóa không chỉ khiến gia tăng lượng nước mưa chảy trên trên mặt đất vì không thể ngấm đất, làm giảm lượng nước ngầm và gây lún cho thành phố, mà còn tạo ra hiệu ứng đảo nhiệt. Số liệu tại trạm Tân Sơn Hòa cho thấy nhiệt độ bề mặt tại TP HCM tăng trung bình hằng năm 0,18 độ C. Vẫn nghiên cứu của các nhà nghiên cứu đó (2008) cho thấy sau 17 năm, nhiệt độ bề mặt tối đa ghi nhận được tại thành phố tăng thêm khoảng 10 độ C (từ 39,8 độ C năm 1989 lên 49,4 độ C năm 2006). Sự biến đổi về nhiệt độ bề mặt, và do đó nhiệt độ không khí cũng tăng theo, đã đẩy mạnh quá trình bốc hơi của nước khiến gia tăng cả về số lượng và quy mô các cơn mưa nhiệt đới trong khu vực. Số liệu thống kê lượng mưa từ năm 1988 đến năm 2007 tại trạm Tân Sơn Hòa cho thấy một quá trình gia tăng liên tục số lượng những cơn mưa cực lớn.

Hình ảnh cho thấy Tp.HCM đang có dấu hiệu lún nghiêm trọng

Bất chấp rất nhiều các nỗ lực quốc tế và trong nước nhằm giải quyết tình trạng ngập lụt, hiện vẫn chưa có một nghiên cứu hoàn chỉnh nào để giải thích chi tiết đầy đủ nguyên nhân của tình trạng trên. Các nhà nghiên cứu quốc tế thường có xu hướng quan tâm thuần tuý đến rắc rôi biến đổi khí hậu của thành phố, trong khi những đồng nghiệp địa phương thường quá để ý tới vai trò của hệ thống sông ngòi và triều cường mà không nhớ đến mối quan hệ giữa đô thị hóa và khả năng thoát nước của thành phố. Điển hình là sự phát triển mạnh mẽ về phía Nam thành phố trên nền đất yếu và thấp hay sự phát triển hai bên bờ sông Sài Gòn về phía thượng lưu đã khiến cho hàng ngàn diện tích chứa nước bị biến mất. phương pháp mà các cấp chính quyền đưa ra vẫn chỉ là xây dựng nâng cấp công trình đê bao và cống ngăn triều cường – các cách thức vô cùng tốn kém nhưng lại không giúp giải quyết bản chất vấn đề. 

Các giải pháp chống ngập 

Đã có rất nhiều phương pháp khác được đưa ra để chống ngập cho TPHCM, đặc biệt là các cách thức mang tính dự án công trình như tiếp tục nâng cấp xây dựng đê bao chắc chắn, xây cống chống triều cường… Nhưng, trong môi trường nguồn lực tài chính có khiêm tốn như bây giờ thì các biện pháp này sẽ rất khó có thể khai triển toàn diện và kịp thời. 

Tuy nhiên từ những nguyên nhân gây ngập như đã kể ở trên, thì phương pháp khơi thông các hệ thống thoát nước thiên nhiên và đầu tư nâng cấp công trình thoát nước, cần phải được thực hiện. Dĩ nhiên, khi chưa có đủ nguồn lực để thực hiện những kế hoạch đê bao chắc chắn thì cần nghĩ đến giải pháp đê bao có quy mô nhỏ, đê. Và việc trang bị cho mình một số giải pháp chống ngập riêng của mỗi người dân là rất cần thiết.